Konwencja CITES to bardzo ważna umowa zawarta między państwami, regulująca międzynarodowy handel zwierzętami i roślinami, którym grozi wyginięcie. Ale co to dokładnie oznacza? Kogo dotyczy konwencja? Które gatunki chroni? Jakie są jej praktyczne konsekwencje? Jak zdobyć CITES? Wszystko wyjaśniamy poniżej.
Spis treści
Co to jest CITES?
Konwencja CITES, znana również jako Konwencja Waszyngtońska, to dokument o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem. Obecnie stronami umowy są 183 państwa, w tym kraje Unii Europejskiej.
A co oznacza skrót CITES? Poszczególne litery skrótu pochodzą od angielskich słów – ang. Convention on the International Trade in Endangered Species of Wild Fauna & Flora.
Konwencja Waszyngtońska sporządzona została 3 marca 1973 roku w Waszyngtonie. W Polsce CITES weszła w życie 17 lat później. Funkcję Organu Zarządzającego Konwencji pełni u nas Minister Środowiska. W roli Organu Naukowego Konwencji występuje zaś Państwowa Rada Ochrony Przyrody.
Zasadniczym celem konwencji CITES jest kontrola i ograniczenie handlu gatunkami zwierząt i roślin, którym grozi wyginięcie. W skrócie chodzi o to, by międzynarodowy handel, którego przedmiotem są dzikie okazy fauny i flory, nie zagrażał ich przetrwaniu w środowisku naturalnym.
Na liście gatunków CITES znajduje się ponad 30 tysięcy pozycji. Wymienione są one w trzech załącznikach konwencji. Przepisy dotyczą również wyrobów wytwarzanych z zagrożonych roślin i zwierząt (to np. artykuły skórzane, kość słoniowa, zioła).
W myśl Konwencji Waszyngtońskiej międzynarodowy handel gatunkami, które zostały w niej wyszczególnione, jest dozwolony wyłącznie wtedy, kiedy nie stanowi ryzyka dla ich przetrwania w naturze. CITES jest owocem współpracy wielu państw. W założeniu ma bowiem stanowić rozwiązanie problemu o skali międzynarodowej. Ponadto ma wpływać na wzrost świadomości na temat nadmiernej eksploatacji dokonywanej przez człowieka na gatunkach zwierząt i roślin dziko żyjących.
Rośliny i zwierzęta objęte konwencją CITES w Polsce
Stroną konwencji CITES, jak już powyżej wspomnieliśmy, jest również Polska. Rzeczpospolita Polska wprowadziła jej zapisy w życie 12 marca 1990 roku po ratyfikacji umowy 12 grudnia 1989 roku. Przypomnijmy też, że najważniejszym celem międzynarodowej współpracy jest ochrona dzikich gatunków fauny i flory. Nadmierna eksploatacja na potrzeby handlu międzynarodowego w wielu przypadkach stanowi bowiem istotne ryzyko dla przetrwania gatunków.
Konwencja chroni ponad 30 tysięcy gatunków wymienionych w trzech załącznikach. W Polsce od 1 maja 2004 roku postanowienia Konwencji Waszyngtońskiej realizowane są na podstawie rozporządzeń Unii Europejskiej.
Przedmiotem umowy są żywe zwierzęta i rośliny, ale także trofea myśliwskie, wyroby skórzane, biżuteria, lekarstwa, wyroby z kości, rogów, zębów itd. Gatunki chronione CITES to m.in. krokodyle, węże dusiciele, warany, dzikie koty, niedźwiedzie, storczyki, kaktusy, motyle, przydacznie.
Jeśli chodzi o przywóz i wywóz okazów na teren Unii Europejskiej, to gatunki zagrożone wyginięciem zostały umieszczone w aneksach Rozporządzenia Rady UE w grupach A, B, C i D, które mniej więcej odpowiadają trzem załącznikom CITES.
Załącznik I zawiera listę gatunków zagrożonych, którymi handel jest całkowicie zabroniony. Pod tym względem dopuszczalne są nieliczne wyjątki. Podobnie jak grupa A wskazująca gatunki najbardziej chronione. Z kolei załącznik II wymienia gatunki niezagrożone bezpośrednio wyginięciem. Dopuszcza się międzynarodowy handel nimi pod warunkiem uzyskania odpowiednich zezwoleń. Handel gatunkami z grupy B – tak samo – wymaga stosownych dokumentów.
W załączniku III CITES znajdują się gatunki, których handel objęty jest ochroną na skutek inicjatywy i wniosku przynajmniej jednego kraju będącego stroną umowy. Aneks D dotyczy natomiast gatunków nieobjętych ograniczeniami, ich handel jest jednak monitorowany z uwagi na ocenę ryzyka.
Jak zrobić dokumenty CITES?
Na mocy konwencji prawo międzynarodowe oraz unijne chroni dzikie zwierzęta i rośliny, którym grozi wyginięcie. Stąd też przywóz i wywóz takich okazów wymaga uzyskania stosownych dokumentów zgodnych z konwencją. A kto wydaje CITES?
W Polsce organem odpowiedzialnym za wydawanie zezwoleń importowych i eksportowych zgodnych z przepisami konwencji jest Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Wymagane jest złożenie wniosku oraz uiszczenie opłat skarbowych. Jest to niezbędne do uzyskania CITES. Do wniosku dołącza się szereg innych dokumentów, zwykle oryginalnych, a nie kopii. Pamiętajmy też, że za posiadanie okazów chronionych bez stosowanych zezwoleń i świadectw jest karalne. Jest to bowiem przestępstwo, za które grozi kara pozbawienia wolności do 5 lat.
Warto też wspomnieć, jak wygląda dokument CITES. To zaświadczenie, które zawiera wszystkie niezbędne informacje, a jego wzór ustalony jest ustawowo. Są tu takie informacje, jak: rodzaj i numer świadectwa, dane importera/eksportera, dokładne nazwy okazów zwyczajowe i naukowe, ich opis, masa, ilość, kraj pochodzenia itd.
