Czy ptaki mają węch?

Wiele osób zastanawia się, czy ptaki mają węch. Nie bez powodu to pytanie pojawia się dość często. Ewolucja wyposażyła te zwierzęta w dzioby, jednak na pierwszy rzut oka trudno zlokalizować u nich jamę nosową. Co czują ptaki i jaką funkcję pełni u nich zmysł węchu? O tym więcej w poniższym artykule.

Węch u ptaków

Węch u ptaków jest jednym z pięciu podstawowych zmysłów, z których na co dzień korzystają. Przez długi czas sądzono, że jest najsłabiej rozwiniętym zmysłem u tych zwierząt. Najnowsze badania jednak obalają tę tezę. Dlatego odpowiadając na pytanie, czy ptaki mają węch, z powodzeniem można powiedzieć, że tak. Jednak zmysł węchu jest zróżnicowany pod względem stopnia rozwoju u poszczególnych gatunków. Podczas badań mających na celu określenie liczby genów receptora zapachu zauważono, że ptak kiwi charakteryzuje się kilkukrotnie większą liczbą tych genów niż np. kanarek czy sikorka. Na podstawie licznych badań genetycznych wysnuto wniosek, iż zmysł powonienia jest najlepiej rozwinięty u takich gatunków jak albatros, sęp czy wspomniany wcześniej kiwi. Średni stopień rozwoju tego zmysłu zaobserwowano u gatunków drapieżnych, drobiu czy gołębi. Najsłabiej w rankingu wypadają ptaki śpiewające. Stopień rozwoju zmysłu węchu jest skorelowany również ze stylem życia poszczególnych gatunków, dlatego dużo mocniej rozwinięty jest np. u padlinożerców takich jak sępy, które wykorzystują go do lokalizowania padłej zwierzyny.

To niesamowicie ciekawe zwierzęta, które warto obserwować. Najwygodniej jest robić to z własnego ogródka. Zatem jak zwabić ptaki do ogrodu? Najprostszym rozwiązaniem jest stworzenie dla nich budek lęgowych i karmników. Ptaki z pewnością z chęcią skorzystają z tych udogodnień, a my będziemy mogli cieszyć się ich pięknym śpiewem i śledzić niesamowite podniebne życie.

Jakie zapachy czują ptaki?

Ptaki, w zależności od gatunku, rozróżniają zapachy, które są im potrzebne między innymi do zdobywania pożywienia. Dlatego wspomniane już wcześniej padlinożerne sępy mają węch wyczulony na zapach rozkładu organizmów żywych.

Niektóre gatunki posiadają również zdolność do rozpoznawania zapachu miodu. Należą do nich miodowody, czyli należące do rzędu dzięciołowatych, w przypadku których wosk pszczeli stanowi jedno ze źródeł pożywienia.

Gatunki, u których zmysł powonienia jest szczególnie wyostrzony, są w stanie wyczuwać zapach krążących w okolicy insektów, co znacznie ułatwia im polowanie i zdobywanie pokarmu.

Budowa jamy ustnej ptaków

Jak zbudowany jest ptasi nos i gdzie on tak właściwie się znajduje? Nozdrza przednie, a zatem miejsce, przez które powietrze dostaje się do dróg oddechowych zwierzęcia, zlokalizowane są u nasady dzioba. U większości gatunków są to niewielkie, mało widoczne otwory, dodatkowo otoczone przez płytki chrzęstne. Nozdrza ptaka przechodzą w jamę nosową, która podobnie jak u ludzi podzielona jest na dwie odnogi tkanką chrzęstną. W dalszej części drogi oddechowe ptaka łączą się z układem pokarmowym.

Jama nosowa ptaka wyposażona jest w małżowiny posiadające komórki węchowe, które odpowiadają właśnie za odbieranie bodźców zapachowych. Ponadto małżowiny te pomagają w termoregulacji i filtracji wdychanego do płuc powietrza.

W fizjologii działania układu oddechowego ptaków jest pewna ciekawa zdolność niespotykana u innych gatunków. Mianowicie bardzo wyjątkową kwestią jest to, jak oddychają ptaki. Ich organizm wykorzystuje ogromne ilości energii do wzbijania się w powietrze i wielogodzinnych lotów. Energię tę produkują dzięki dostarczaniu do organizmu znacznych ilości tlenu. Ich płuca zbudowane są w taki sposób, że są w stanie pobierać tlen z powietrza zarówno w trakcie wdechu, jak i wydechu. Zdolność ta nazywana jest podwójnym oddychaniem.

Po co ptakom węch?

Węch ptaka wbrew pozorom odgrywa bardzo ważną rolę w jego życiu. Pierwszą i najbardziej oczywistą rzeczą jest poszukiwanie jedzenia. Gatunki wyposażone w szczególnie czuły węch, np. kiwi, są w stanie wyczuć zapach dżdżownicy znajdującej się nawet kilkanaście centymetrów pod ziemią.

Do czego jeszcze ptaki wykorzystują zmysł węchu? Przede wszystkim do nawigacji. Te zwierzęta znane są ze świetnych zdolności lokalizacyjnych. Do tak znakomitego orientowania się w terenie wykorzystują wiele zmysłów, ale jednym z nich jest właśnie węch. Zmysł ten jest szczególnie ważny dla ptaków morskich podczas ich nocnych lotów. 

Ponadto dzięki zdolności wyczuwania zapachów ptaki są w stanie rozpoznawać poszczególne osobniki tych samych, ale też obcych gatunków. Pomaga im to w komunikacji z innymi zwierzętami i umożliwia zbieranie informacji oraz ochronę przed drapieżnikami.

Ptasie zmysły

Poza omawianym już węchem u ptaków wyróżniamy również smak, wzrok, słuch czy dotyk i równowagę.

Smak ma za zadanie zachęcać ptaki do przyjmowania pokarmów. Za odbieranie walorów smakowych odpowiadają kupki smakowe zlokalizowanie w jamie ustnej. Zmysł smaku kojarzony jest głównie z pobieraniem pokarmu, a w tej kwestii w przypadku ptaków często pojawia się jeszcze jedno ciekawe pytanie – czy ptaki mają zęby? Otóż nie, jednak mimo tego świetnie radzą sobie z pobieraniem i rozdrabnianiem pokarmów przy użyciu silnych, przystosowanych do tego celu dziobów.

Kolejnym, a zarazem jednym z najlepiej rozwiniętych zmysłów ptaka, jest jego wzrok. Ta zdolność jest szczególnie mocno rozwinięta u gatunków nocnych oraz drapieżnych, takich jak np. sowy. Świetny wzrok umożliwia im skuteczne polowanie. Bardzo ciekawym aspektem jest to, jak widzi ptak. Dzięki bardzo złożonej budowie oka jest on w stanie widzieć fale ultrafioletowe. Zdolność tą wykorzystuje między innymi do lepszej orientacji w terenie.

Ptaki wyposażone są również świetny zmysł dotyku i równowagi. Dzięki temu potrafią bez problemu siedzieć, a nawet spać na cienkich gałęziach czy liniach wysokiego napięcia. 

Ostatnim z ptasich zmysłów jest słuch. Również świetnie rozwinięta zdolność przydatna głównie podczas polowań. Zwierzęta te są w stanie usłyszeć nawet niewielkiego gryzonia ukrytego pod grubą stertą liści. Świadczy to o tym, że ten zmysł jest u nich szczególnie dobrze rozwinięty.

Wszystkie wymienione wyżej zmysły współdziałają ze sobą, umożliwiając ptakom prawidłowe funkcjonowanie w środowisku.