Wzmocnienie pozytywne to jeden z elementów kwadratu wzmocnień. Kwadrat ten wykorzystuje się w treningu ze zwierzętami. Do dyspozycji mamy zarówno pozytywne, jak i negatywne wzmocnienie. Szczególnie często wykorzystuje się kwadrat wzmocnień psa. Dzięki niemu możemy egzekwować od pupila oczekiwane przez nas zachowania oraz wyciszać te negatywne. W artykule poniżej znajdziesz informacje na temat każdego z elementów kwadratu wzmocnień wraz z przykładami z życia, z jakimi możesz się spotkać.
Spis treści
Co to jest kwadrat wzmocnień?
Kwadrat wzmocnień to sposób nauki, jaki zwierzęta prezentują w odpowiedzi na różne sytuacje w ich życiu. Sytuacje te i bodźce w nich występujące mogą być przez nas kontrolowane, np. podczas treningu. Kwadrat ten występuje jednak przez całe życie pupila, a więc uczy się on także poprzez doświadczanie – niezależnie od nas.
W kwadracie wzmocnień wyróżniamy:
- nagrodę (ang. reinforcement) – pozytywną (R+) i negatywną (R-)
- karę (ang. punishment) – pozytywną (P+) i negatywną (P-)
W treningu zwierząt wykorzystuje się każdy aspekt kwadratu wzmocnień. Z niektórymi jednak należy być szczególnie ostrożnym.
Wzmocnienie pozytywne
Wzmocnienie pozytywne to główne (ale nie jedyne) narzędzie, jakie stosujemy w treningu. Nagroda pozytywna to wszystkie sytuacje, kiedy do środowiska zwierzęcia dociera bodziec dla niego pozytywny.
Rodzaje wzmocnień pozytywnych to: jedzenie, dotyk (tylko tam, gdzie psy lubią być głaskane i jeśli w ogóle pupil lubi dotyk), zabawka itp. Pupil chce daną rzecz i w reakcji na jakieś zachowanie ją dostaje. Istotne jest, aby zwierzę rzeczywiście było zainteresowane nagrodą. Przykładowo nie każdy pies lubi dotyk, jak również nie każdy ma naturalnie mocny instynkt łowiecki i będzie czerpał radość z nagrody w postaci zabawki. W ten sposób dochodzi do wzmocnienia i utrwalenia zachowania.
Podobnie z resztą wygląda nauka kuwetowania kota. Żeby wzmocnić chęć kota do załatwiania swoich potrzeb w kuwecie, można każdorazowo karmić go tuż po skorzystaniu z niej. Dzięki czemu z mniejszym prawdopodobieństwem będzie on korzystał z innych miejsc.
Wzmocnienie negatywne
Wzmocnienie negatywne polega na usunięciu ze środowiska bodźca, który jest dla niego nieprzyjemny (bodziec awersyjny). Dzięki czemu zwierzę odczuwa ulgę. Sama ulga jest dla niego nagrodą, ale jest ona poprzedzona negatywem. Bodźcem nieprzyjemnym dla pupila może być chociażby dotyk. Pupil, chcąc się pozbyć czegoś negatywnego – w tym przypadku dotykającej ręki, może na przykład ją ugryźć. W momencie gdy po ugryzieniu ręka zniknie, mamy do czynienia z negatywnym wzmocnieniem. W ten sposób zwierzę nauczy się, że gryząc, otrzymuje to, czego pragnie, a poczucie ulgi wzmacnia to zachowanie. Powtarzająca się sytuacja stanie się zachowaniem nawykowym.
Kara pozytywna
Kara pozytywna występuje, gdy dostarczany jest negatywny bodziec do środowiska. Negatywnym bodźcem będą wszystkie rzeczy, których pupil nie lubi, przykładowo takie jak: dotyk, różne przedmioty, np. hulajnoga, samochód, oraz inne żywe organizmy. Załóżmy, że nasz pies nie lubi dotyku, a dotykamy go za każdym razem, jak zbliży się do nas, gdy siedzimy na kanapie. Z tej sytuacji pies nauczy się, żeby nie podchodzić do nas, przez co nie spotka go bodziec dla niego negatywny.
Dotyk to nie jest pierwotny bodziec awersyjny i wiele zwierząt nie ma z nim problemu. Pamiętajmy, że dla czworonogów negatywne są tylko te rzeczy, których nie znają lub z którymi mają negatywne doświadczenia. Jak najbardziej można nad tym pracować, przekuwając negatyw w pozytyw. Należy to jednak robić stopniowo, dostosowując intensywność bodźca do naszego pupila.
Dla przykładu: karą pozytywną może być obcinanie pazurów u kota. Taką sytuację warto zakończyć nagrodą (wzmocnienie pozytywne).
Kara negatywna
Karą negatywną dla pupila jest zabranie mu bodźca pozytywnego. Wzbudza to w nim frustrację. Z frustracją również pracuje się podczas treningu, ale należy to robić bardzo ostrożnie i najlepiej, jak pomoże nam w tym specjalista, np. psi behawiorysta. Korzystając z kary negatywnej, bardzo łatwo jest popełnić błąd, przesadzić w pewien sposób. W efekcie może dojść do niechęci zwierzęcia do współpracy i jednocześnie zmniejszenia pewności siebie pupila.
Wzmocnienie pozytywne i negatywne: behawioryzm
W zależności od sytuacji i prezentowanego zachowania w treningu będziemy działać z każdym elementem kwadratu wzmocnień. Elementy te będą się bardzo często przeplatać. Pamiętajmy jednak, żeby zawsze kończyć treningi, wykorzystując wzmocnienie pozytywne, aby pupil chętniej nawiązywał z nami współpracę w przyszłości. Obserwujmy także naszego zwierzaka na co dzień. W ten sposób bardzo łatwo będziemy mogli wyłapać pozytywne dla nas zachowania i je wzmacniać oraz szybko wygaszać te niepożądane.
Rola pozytywnego wzmocnienia w treningu zwierząt
Pozytywny trening psa i każdego innego pupila jest nauką oczekiwanych przez nas zachowań i wzmocnieniem pewności siebie zwierzęcia, dzięki czemu nasze życie z pupilem będzie przyjemniejsze. On sam za to będzie bardziej odporny na stresujące sytuacje, z jakimi będzie miał styczność w swoim życiu. Nie jesteśmy w stanie całkowicie wykluczyć stresu z życia pupila ani przewidzieć wszystkich możliwych sytuacji. Jesteśmy za to w stanie wyposażyć go w umiejętności radzenia sobie z nim. Pamiętajmy, że metoda wzmocnień pozytywnych może wzmocnić zachowania, które nam nie odpowiadają.
Przykład: pies chce kontaktu z nami i próbuje go wymusić szczekaniem. Jeśli zaczniemy się bawić i głaskać psa po takim zachowaniu, uzna on, że szczekanie to idealny sposób na osiągnięcie celu.
Treningi zwierząt to jednak nie tylko pozytywne szkolenie. Warto skorzystać z pomocy behawiorysty, aby dowiedzieć się, jak właściwie korzystać z każdego elementu i jak tresować psa, kota czy innego pupila.
