Czym są zoonozy i czy są groźne dla człowieka?

Można przypuszczać, że pierwsza zoonoza, czyli choroba odzwierzęca, pojawiła się wraz udomowieniem zwierząt. Zarażenie się zoonozami ma miejsce w przypadku kontaktu człowieka ze zwierzęciem towarzyszącym, gospodarskim lub dzikim. Niebezpieczne jest także obcowanie z produktami pochodzenia zwierzęcego. Naukowcy szacują, że u ptaków i ssaków istnieje aż 1,67 miliona nieopisanych wirusów, z których nawet połowa może przenosić się na ludzi. Mowa tutaj o samych wirusach! Infekcje zoonotyczne przebiegają również z udziałem bakterii czy pasożytów. Przyczynami wzrostu częstości występowania zoonoz są czynniki takie jak niezrównoważone rolnictwo, zmiana klimatu czy nadmierna eksploatacja dzikiej przyrody.

Co to jest zoonoza?

Zoonozy są to choroby zakaźne ludzi spowodowane przez czynnik pochodzący od zwierzęcia (najczęściej kręgowca). Choroba odzwierzęca u ludzi może być wywołana przez bakterie, wirusy, pasożyty, grzyby lub priony. Zoonozy po przejściu ze zwierzęcia na człowieka są dalej roznoszone między ludźmi. Przykłady zoonoz to wirus Ebola lub salmonelloza. Szczególnie duże żniwa zebrała pandemia grypy hiszpanki w 1918 roku oraz świńska grypa w 2009 roku.

Choroby odzwierzęce przenoszą się na różne sposoby. Drogą kropelkową przenoszone są różne odmiany grypy, przez ukąszenia owadów zarazić można się malarią lub tasiemczycą, a przez ślinę wścieklizną. Jaka jest najgroźniejsza choroba odzwierzęca? Nie sposób wybrać tutaj jednej, 100% śmiertelnością po wystąpieniu pierwszych objawów charakteryzuje się jednak właśnie wścieklizna. Szczególnie istotne jest zatem szczepienie na wściekliznę. Wszystkie psy podlegają obowiązkowi szczepień, z kolei dzikie zwierzęta otrzymują szczepionki w formie doustnej rozrzuconej z powietrza po ich siedliskach. Pracując w zawodzie niosącym ryzyko zarażenia się wścieklizną (praca ze zwierzętami), warto profilaktycznie zaszczepić również siebie, ponieważ nigdy nie wiadomo, czy dane zwierzę nie jest nosicielem groźnego patogenu. Wścieklizna jest śmiertelną chorobą wirusową przenoszoną przez ssaki. Oznacza to, że nie zarażają nią ptaki czy gady.

Choroba odzwierzęca od kotów

Domowe zwierzęta towarzyszące mogą być wektorami wielu chorób odzwierzęcych. Wybrane choroby skóry wywoływane przez grzyby czy roztocza mogą przenosić się z kotów na ludzi, jednak jedną z najbardziej znanych zoonoz związanych z kotami jest toksoplazmoza. Występuje u kotów bardzo powszechnie. U większości ludzi przebiega bezobjawowo, jednak dla kobiet w ciąży może być szczególnie niebezpieczna. Toksoplazmoza jest wywoływana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii, a zarażenie następuje przez jego spożycie wraz z pokarmem zanieczyszczonym moczem, śliną lub kałem zarażonych zwierząt. Nie jest to jednak główny powód, ponieważ przyczyną 70% zachorowań jest spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa zawierającego stadia larwalne pasożyta. Zajście w ciążę przy chorobie odzwierzęcej takiej jak toksoplazmoza może skończyć się tragicznie. Występuje wysokie ryzyko ciężkich wad płodu, a nawet jego śmierci. Przykładem zoonozy bakteryjnej, którą można zarazić się od kota, jest choroba kociego pazura. Występuje ona po zadrapaniu przez kota skóry człowieka, przez co dochodzi do zakażenia bakteriami z rodzaju Bartonella. W miejscu zranienia pojawia się miejscowy stan zapalny i krosta. Węzły chłonne są tkliwe i powiększone, mogą nawet ulegać ropieniu.

Choroba odzwierzęca od psa

Toksokaroza to choroba odzwierzęca wywoływana przez glistę psią. Jaja pasożyta wydalane są wraz z kałem psa, a następnie drogą pokarmową dostają się do organizmu człowieka. U dzieci choroba odzwierzęca taka jak toksokaroza jest zjawiskiem częstszym niż u dorosłych. Ma to związek z przebywaniem dzieci w miejscach, w których przebywały psy, np. na trawnikach, a następnie wkładaniem rąk do ust. Szczególnie ważna jest zatem nauka zachowywania prawidłowej higieny i mycia rąk. Ciężką do wyleczenia odzwierzęcą chorobą zakaźną układu pokarmowego jest lamblioza. Wywoływana jest przez pierwotniaka Giardia lamblia. U dzieci stwarza ona nawet zagrożenie niedożywieniem i upośledzeniem rozwoju fizycznego.

Choroby odzwierzęce od krów

Rolnicy pracujący z bydłem są narażeni np. na leptospirozę, zoonozę bakteryjną przenoszoną nie tylko przez krowy, ale także myszy, psy czy koty. Bakterie krętki infekują organizm człowieka za pośrednictwem błon śluzowych, co prowadzi do zakażenia krwi. Stan ten w konsekwencji wpływa negatywnie na nerki i wątrobę. Inną chorobą odzwierzęcą wywoływaną przez bakterie jest bruceloza. W najłagodniejszym przypadku wywołuje ona objawy podobne do grypy. W najgorszej sytuacji chory może doznać poważnych powikłań ze strony układu krążenia lub układu nerwowego.

Choroba odzwierzęca a ciąża – możliwe zagrożenia

Choroba odzwierzęca, której objawy są niebezpieczne dla kobiet w ciąży, to np. przytoczona już wcześniej bruceloza. Może spowodować nagłe poronienie i śmierć lub deformację płodu. Listerioza, choroba bakteryjna, którą mogą przenosić koty i psy, również grozi poronieniem, przedwczesnym porodem lub urodzeniem martwego dziecka. U noworodków urodzonych z listeriozą istnieje wysokie ryzyko sepsy i zapalenia opon mózgowych. Niebezpiecznymi dla kobiet w ciąży chorobami odzwierzęcymi są także salmonelloza, toksoplazmoza, ornitozy, leptospiroza i wirusowe zapalenie wątroby typu E. Lekarz prowadzący ciążę powinien udzielić porady na temat obcowania ze zwierzętami domowymi.

Co robić, aby nie zarazić się zoonozą?

W kontaktach ze zwierzętami i produktami pochodzenia zwierzęcego należy zachować właściwą dla sytuacji ostrożność. Ważne jest utrzymywanie odpowiedniej higieny osobistej oraz higieny posiłku. W przypadku ugryzienia przez zwierzę domowe lub dzikie należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Jeśli chcesz się dowiedzieć, jakie konsekwencje może mieć ugryzienie szczura, gekona czy innego zwierzęcia, zajrzyj do artykułów na naszej stronie.