Bielik (Haliaeetus albicilla) jest największym ptakiem drapieżnym występującym w Polsce. Jego łacińską nazwę można tłumaczyć „orzeł wodny”. Stąd prawdopodobnie używa się określenia orzeł bielik. Funkcjonuje również jako bielik zwyczajny czy birkut. Z punktu widzenia systematyki zwierząt wygląda to inaczej. Zatem dlaczego bielik nie jest orłem? Wyjaśnienie jest banalne! Obydwa gatunki należą co prawda do rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), jednak do różnych rodzajów. Orły są grupą ptaków należących do rodzaju Aquila i Hieraaetus, natomiast bieliki Haliaeetus. Ten prawdziwy król przestworzy dumnie spogląda z polskiego godła narodowego. W związku z powyższym warto dowiedzieć się czegoś więcej o tym gatunku.
Spis treści
Jak wygląda Bielik?
Jak wspomniano we wstępie bielik to największy polski ptak drapieżny, zatem jak on wygląda? Już nazwa gatunku nieco o tym mówi. Otóż z wiekiem pióra ogona tych ptaków robią się białe, by w wieku ok. 6 lat osiągnąć właściwe wybarwienie. Ale po kolei. Pisklęta i młode osobniki mają barwę brązową, a ich dziób jest ciemnoszary. Dorosłe ptaki charakteryzują się jaśniejszą głową, białą szyją i dziobem w kolorze złocistożółtym. Często w wieku 5-6 lat u tych zwierząt pojawiają się białe sterówki. Długość ich ciała waha się między 75-90 cm, a masa 3-6 kg. Rozpiętość skrzydeł orła bielika dochodzi do 230 cm. Samce są znacznie mniejsze od samic, długość ogona i skrzydła jest o 10% mniejsza. Podobnie jak masa ciała, samce są lżejsze o ok. 40%. Na podstawie powtórzonych pomiarów skrzydła i ogona łatwo można określić płeć.
Ile żyją Bieliki?
Ile żyją bieliki? Średnia długość ich życia to 35 lat.
Co je birkut?
Nogi bielika wyposażone w ogromne szpony przystosowane są do chwytania i przytrzymywania ofiar, a dziób do ich rozszarpywania i wyrywania mięsa, zatem co je birkut? Podstawowym pokarmem są ryby oraz ptactwo wodne, w okresie zimowym chętnie żywią się padliną dużych ssaków. Bieliki polują też na zające czy ptactwo hodowlane. Zdarza się również pustoszenie przez nie gniazd ptaków wodnych. Ktoś w tym momencie może się zastanowić, czy ptaki mają zęby. Nie mają!
Jak atakuje bielik w locie? Ciekawy jest sposób polowania tych ptaków, może odbywać się w pojedynkę lub w tandemie. Gdy polują dwa birkuty, jeden napędza drugiemu zdobycz. Najczęściej polują z zasadzki, a atakują z zaskoczenia.
Bielik: występowanie w Polsce
Bielik występuje w Polsce w środowisku naturalnym, chociaż na początku XX wieku był bliski wyginięcia. Obecnie w naszym kraju mieszka około 700 par tych ptaków. Zamieszkują w zasadzie całą Polskę, poza obszarami górskimi i podgórskimi. Jest to gatunek osiadły czyli ptak który zostaje na zimę w Polsce.
W 1952 roku wprowadzono prawną ochronę tego gatunku. Od tego czasu objęty jest ścisłą ochroną. Ponadto został umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt i Załączniku Dyrektywy Ptasiej. Obowiązującym aktem prawnym, który obejmuje ochroną miejsca lęgowe, jest Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Miejsca gniazd są chronione tajemnicą. Wokół nich obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo w terminie od 1 stycznia do 31 lipca w promieniu do 500 m od gniazda.
Kto wydaje zgodę na ochronę bielika? Organem władnym do wydawania ustaw i rozporządzeń związanych z ochroną gatunkową zwierząt jest Minister Środowiska.
Spacerując po lesie czy polach, zdarza się znaleźć obrączkę należącą do bielika. W Internecie z kolei można przeczytać informacje na temat tego, jak odczytać taką obrączkę ptaka.
Ile waży gniazdo bielika?
Gniazdo bielika jest gigantyczne i waży ok. 1 tony, a jego wysokość może dochodzić do 4 m. Z kolei średnica to około 3 m. Warto wiedzieć, że waga i wielkość gniazda zależy od liczby lat użytkowania przez parę. Gniazda budowane są na wysokości 18-25 m nad ziemią.
Lęgi bielika zwyczajnego
Obszar lęgowy w naszym kraju to głównie wybrzeże Bałtyku, Mazury i zachód Polski. Ptaki osiągają dojrzałość płciową w wieku ok. 5 lat, jednak sukces lęgowy pojawia się dopiero w wieku 8-9 lat. Pary łączą się na całe życie i korzystają zwykle z tych samych gniazd przez kolejne lata. Czas lęgowy zaczyna się w styczniu. Samica bielika na początku marca składa 2-3 jaja, które wysiaduje. Pisklęta wykluwają się po ok. 38 dniach. Zwykle jedno młode po 10 tygodniach opuszcza gniazdo (z powodu kanibalizmu), pozostając jeszcze przez 5-6 tygodni pod opieką rodziców. Opieka polega głównie na zostawianiu w gnieździe pokarmu dla młodego bielika.
Ciekawostki o bielikach
Kult birkuta był obecny już wśród dawnych Słowian oraz ludów nadbałtyckich. Upatrywano w nim boskich cech, które dowiodłyby szczególne związki ptaka z naczelnym bóstwem. Na srebrnym denarze bitym za czasów panowania Bolesława Chrobrego widnieje podobizna ptaka i jest to najprawdopodobniej birkut. Również na Drzwiach Gnieźnieńskich wykonanych w XII wieku obok głowy Wojciecha wbitej na żerdź znajduje się drzewo, a na nim bielik. Współcześnie pióra orła bielika wykorzystywane są w magii i rytuałach.
